Afstamming en gezag
Voogdij over kinderen bij overlijden ouders
Wie zorgt er voor uw kinderen als u komt te overlijden? Dit is een vraag waar men liever niet over nadenkt, maar die wel degelijk aandacht verdient. Hoewel u er niet van uitgaat dat het u overkomt, zijn er verschillende voorbeelden van ouders die komen te overlijden en hun kinderen achterlaten. Om ervoor te zorgen dat de kinderen na uw overlijden goed terechtkomen, is het van belang hier tijdig over na te denken en uw wensen vast te leggen.
Voogdij
Tot 2014 legden ouders de voogdij over de kinderen na hun overlijden vast in hun testament of in een aparte notariële akte. Dit is inmiddels aanzienlijk vereenvoudigd met ingang van 1 april 2014. Middels een eenvoudig formulier kunnen de met het gezag belaste ouders in het gezagsregister laten opnemen wie na het overlijden van de ouders als voogd zal optreden.
Rechten en plichten van de voogd
Het is van belang dat ouders met hun beoogde voogd(en) bespreken wat de rechten en plichten van voogdij inhouden en of zij bereid zijn deze te accepteren. Het voogdijschap kan verstrekkende gevolgen hebben, waarbij bovendien een verschil bestaat tussen gezamenlijke voogdij en voogdij alleen.
Een voogd alleen is verantwoordelijk voor de verzorging en opvoeding van de kinderen, maar is niet verplicht dit zelf te doen. Het kind kan ook naar een tehuis of een pleeggezin. De voogd is de wettelijk vertegenwoordiger van het kind en beheert ook het vermogen. Op dit beheer wordt toezicht gehouden door de kantonrechter. De voogd alleen kan de kantonrechter ook toestemming vragen om het vermogen van het kind aan te wenden voor het levensonderhoud van het kind.
Gezamenlijke voogdij houdt in dat de voogden het kind zelf verzorgen en opvoeden. Daarnaast brengt gezamenlijke voogdij ook een onderhoudsplicht met zich mee. De kosten van het levensonderhoud van het kind dienen dus door de voogden te worden voldaan en daarvoor mag het vermogen van het kind niet worden aangewend. De voogden zijn samen wettelijk vertegenwoordiger van het kind en ze beheren ook samen het vermogen. Als gezamenlijk voogden ontvangt men in de regel ook kinderbijslag.
Aanvaarding voogdij
Als ouders iemand tot voogd hebben aangewezen, dan vangt de voogdij eerst aan wanneer de voogd de voogdij heeft aanvaard. Hiervoor dient de voogd een bereidverklaring bij de griffie van de rechtbank af te leggen.
Erkenning
Als de ouders van een kind niet getrouwd zijn of geen geregistreerd partnerschap zijn aangegaan, kan de vader of de moeder uit wie het kind niet is geboren (duo-moeder) het kind erkennen. De erkenning is de formele rechtshandeling, waardoor tussen het kind en de vader of duo-moeder een familierechtelijke betrekking tot stand komt. Door erkenning heeft deze ouder niet direct het gezag. Het gezag zal apart moeten worden aangetekend in het gezagsregister.
Erkenning heeft verschillende gevolgen voor zowel het kind als de erkennende ouder:
- de ouder krijgt gedeelde financiële verantwoordelijkheid voor het kind;
- tussen het kind en de erkenner ontstaat een erfrechtelijke band;
- de erkenner heeft recht op omgang met het kind.
Erkenning vóór de geboorte
De ouders kunnen de erkenning van het kind regelen voordat het kind is geboren. Dit heet de erkenning van de ongeboren vrucht. De erkenning dient plaats te vinden bij de gemeente. Voorwaarde voor de erkenning van de ongeboren vrucht is dat de moeder persoonlijk aanwezig is. Het voordeel van erkenning van de ongeboren vrucht is dat het kind meteen bij de geboorte twee juridische ouders heeft. De erkenner staat ook direct als ouder in de geboorte akte genoemd. Bij de erkenning van de ongeboren vrucht kan ook meteen - afhankelijk van de nationaliteit – een naamkeuze worden vastgelegd. Deze naamkeuze kan alleen worden gedaan bij het eerste kind. De volgende kinderen van dezelfde ouders, dienen dezelfde achternaam te dragen.
Erkenning ná de geboorte
Erkenning van het kind kan ook na de geboorte van het kind. Voor de erkenning dient de erkenner persoonlijk aanwezig te zijn. De moeder hoeft in dit geval niet persoonlijk aanwezig te zijn. Zij kan toestemming geven voor de erkenning middels een toestemmingsformulier. Is het kind tussen de 12 en 16 jaar, dan dient, naast de moeder, ook het kind toestemming te geven voor de erkenning.
Als de ouders willen dat het kind na de erkenning de achternaam van de erkenner krijgt , dan kan bij de erkenning ook een naamkeuze worden gedaan. Hiervoor dient de moeder wel persoonlijk aanwezig te zijn.
Vervangende toestemming voor erkenning
Indien de vader het kind wenst te erkennen en de moeder weigert toestemming, dan kan de vader de rechter vragen hem vervangende toestemming te verlenen voor de erkenning. Anders dan erkenning met toestemming van de moeder, moet voor vervangende toestemming voor erkenning vast komen te staan dat de man de verwekker van het kind is. Zo nodig kan de rechter bepalen dat eerst een DNA-onderzoek dient plaats te vinden.
De rechter zal binnen de procedure een belangenafweging maken. Enerzijds speelt het belang van de vader een rol, anderzijds speelt het belang van de moeder op een ongestoorde verstandhouding met het kind ook een rol. Uiteraard kijkt de rechter ook naar het belang van het kind, waarbij onder andere wordt gekeken naar het effect van de erkenning op de sociale en emotionele ontwikkeling van het kind.
De moeder kan de erkenning belemmeren door een ander het kind te laten erkennen. Is door de verwekker echter al een procedure gestart om vervangende toestemming te verkrijgen, dan is de erkenning van de andere man een voorwaardelijke erkenning.
Gerechtelijke vaststelling van het vaderschap
Niet alleen de moeder kan de erkenning tegenhouden, ook de vader kan weigeren een kind te erkennen. Om toch een familierechtelijke betrekking te laten ontstaan tussen vader en kind, kan de moeder (totdat het kind 16 jaar is) of het kind zelf, de rechtbank verzoeken het vaderschap vast te stellen. Ook hierbij dient vast komen te staan dat de man de verwekker is, waarbij een DNA onderzoek kan worden gelast.
Gerechtelijke vaststelling van het vaderschap werkt terug tot het moment van de geboorte van het kind. Dit betekent dat het ook zinvol kan zijn het vaderschap gerechtelijk te laten vaststellen, indien de vader reeds is overleden. Er komt dan alsnog ,met terugwerkende kracht, een familierechtelijke betrekking tot stand, zodat het kind kan erven van de vader.
Ouderlijk gezag
De ouders van een kind dat geboren wordt binnen hun huwelijk, hebben van rechtswege het gezamenlijk gezag over dat kind. Dit gezamenlijk gezag wordt voortgezet na beëindiging van het huwelijk. Bij ongehuwden geldt dat alleen moeder van rechtswege het gezag heeft. De ouders dienen het gezamenlijk gezag te laten aantekenen in het gezagsregister.
Rechten en plichten ouderlijk gezag
Het ouderlijk gezag brengt de plicht en het recht met zich mee om het kind te verzorgen en op te voeden. De ouder belast met het gezag heeft de verantwoordelijkheid over het lichamelijk en geestelijk welzijn van het kind. Bovendien heeft deze ouder de plicht om de band van het kind met de andere ouder te bevorderen.
Gezagsgeschil
In de praktijk komt het ouderlijk gezag erop neer dat de ouders samen beslissingen dienen te nemen aangaande het kind. Uiteraard kunnen kleinere dagelijkse beslissingen worden genomen door de verzorgende ouder. Grotere beslissingen, denk aan schoolkeuze of verhuizing, dienen te worden genomen met instemming van beide ouders. Als die instemming er niet is, spreken we van een gezagsgeschil. De ouders zullen dan onder begeleiding van een mediator tot uitsluitsel moeten komen. Mocht mediation geen soelaas bieden, dan kan de rechter in een versnelde procedure worden verzocht een beslissing te nemen.
Wijziging gezag
Hoewel de wet ervan uitgaat dat het in het belang van het kind is dat het door beide ouders wordt opgevoed, zijn er situaties waarbij het belang van het kind het vraagt om een ouder met het eenhoofdig gezag. Dit gebeurt slechts in uitzonderlijke situaties. De rechter beoordeelt in een dergelijk geval of er een onaanvaardbaar risico bestaat dat het kind klem of verloren raakt tussen de ouders. Het enkele feit dat ouders niet goed met elkaar kunnen communiceren, is onvoldoende om belast te worden met het eenhoofdig gezag. Voor de rechter is het belang van het kind te allen tijde maatgevend.
Onze advocaten zijn gevestigd in Den Haag
Bent u op zoek naar een familierecht advocaat? U bent van harte welkom bij ons op kantoor in Den Haag. Onze familierecht advocaten bezitten de juiste kennis en expertise om u bij te staan. Hoewel ons kantoor is gevestigd in Den Haag, opereren wij in heel Nederland.
Juridische ondersteuning nodig?
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Petra Beishuizen of iemand anders uit het team familierecht. Zij staan u graag te woord.
Team Familierecht
/ Over ons
Onze advocaten verstaan het vak, zijn nuchter en oplossingsgericht. U kunt erop rekenen dat wij van toegevoegde waarde zijn.